Drugi svjetski rat

Drugi svjetski rat (1. septembar 1939 – 2. septembar 1945) bio je globalni rat koji je trajao od 1939. do 1945, iako su povezani sukobi počeli ranije. U njemu su bile uključene sve velike sile koje su formirale dva suprostavljena vojna saveza: Saveznici i sile Osovine. To je bio najrasprostranjeniji rat u historiji i direktno je uključivao više od 100 miliona ljudi iz više od 30 država svijeta. Nazvan je "totalni rat" jer su glavni učesnici sve svoje ekonomske, industrijske i naučne kapacitete stavili u ratne poduhvate, brisajući razlike između civilnih i vojnih resursa. Masovna stradanja civila, uključujući i Holokaust (u kojem je ubijeno oko 11 miliona ljudi) i strateško bombardovanje industrijskih i civilnih centara (u kojima je ubijeno oko milion ljudi, uključujući i bacanje atomske bombe na Hiroshimu i Nagasaki) je rezultiralo sa 50.000.000 - 85.000.000 smrtnih slučajeva. Drugi svjetski rat je bio najsmrtonosniji sukob u ljudskoj historiji.

Japansko carstvo s ciljem dominiranja istočnom Azijom i Pacifikom je bilo u ratu sa Kinom od 1937. godine, ali se smatra da je Drugi svjetski rat počeo 1. septembra 1939. godine njemačkom invazijom na Poljsku i britanskom i francuskom objavom rata Njemačkoj. Od kraja 1939. do početka 1941. godine, serijom kampanja i sporazuma, Njemačka je zauzela ili kontrolirala cijelu kontinentalnu Evropu formirajući Trojni paktsa Italijom i Japanom. Nakon potpisivanja sporazuma Molotov-Ribentrop u augustu 1939. godine, Njemačka i SSSR su podijelili i pripojili teritorije svojih evropskih susjeda Poljske, Finske, Rumunije i Baltičkih država. Velika Britanija i članice Commonwealtha su bile jedine savezničke zemlje koje su nastavile da se bore protiv sila Osovine na bojištima u Sjevernoj i istočnoj Africi, vazdušnoj bici za Britaniju, Blitzkriegu, balkanskoj kampanji i dugotrajnoj bici za Atlantik. U junu 1941. godine, evropske sile Osovine su pokrenule invaziju na SSSR otvarajući najveće kopneno ratište u historiji, koje je vezalo najveći dio osovinskih snaga do kraja rata. U decembru 1941. godine, Japan je napao SAD i britanska ostrva u Tihom okeanu, čime se rat proširio i na zapadni Picifik.

Sile Osovine su zaustavljene 1942. godine kada je Japan izgubio u bici kod Midveja u blizini Havaja, a Njemačka poražena u sjevernoj Africii kod Staljingrada u SSSR-u. Godine 1943. sa nizom njemačkih poraza na Istočnom frontu, saveznička invazija Sicilije i Italije je dovela do italijanske predaje. Savezničkom pobjedom na Pacifiku, sile Osovine su izgubile inicijativu i preduzele strateško povlačenje na svim frontovima. Zapadni saveznici su 1944. godine izvršili invaziju na okupiranu Francusku, dok je SSSR povratio sve svoje izgubljene teritorije i izvršio invaziju na Njemačku i njene saveznike. Tokom 1944. i 1945. godine Japan je pretrpio velike gubitke jer su Saveznici onesposobili japansku mornaricu i osvojili ključne otoke na Pacifiku.

Rat u Evropi se završio invazijom Njemačke od strane zapadnih saveznika i Sovjetskog saveza, što je kulminiralo zauzimanjem Berlina od strane sovjetskih i poljskih vojnika i kasnijom njemačkom bezuslovnom predajom 8. maja 1945. godine. Nakon savezničke Postdamske deklaracije 26. jula 1945. godine i odbijanja Japana da se preda, SAD su bacile atomske bombe na japanske gradove Hiroshimu i Nagasaki 6. i 9. augusta 1945. godine. Zbog mogućnosti dodatnog atomskog bombardovanja i sovjetskom invazijom na Mandžuriju, Japan je kapitulirao 15. augusta 1945. godine. Time je okončan Drugi svjetski rat.

Drugi svjetski rat je promijenio političke saveze i društvenu strukturu svijeta. Osnovane su Ujedinjene nacije (UN) kako bi podsticale međunarodnu saradnju i spriječavale buduće sukobe. Pobjedničke sile SAD, Velika Britanija, SSSR, Kina i Francuska su postale stalne članice Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija. SSSR i SAD su postale rivalske supersile postavljajući scenu za Hladni rat koji je trajao narednih 46 godina. U međuvremenu, uticaj velikih evropskih sila je oslabio čime je započela dekolonizacija Azije i Afrike. Većina zemalja čija je ekonomija bila oštećena su se posvetile ekonomskom oporavku. Pojavile su se političke integracije, posebno u Evropi, kao pokušaj stabilizacije poslijeratnih odnosa kako bi se stvorio zajednički identitet.

Uzroci

O uzrocima rata vodile su se i još uvijek se vode debate. Neki daju prednost Versajskom ugovoru kao jednom od uzroka, drugi spominju veliku depresiju koja je na neki način dovela u prvi plan militariste i nacionaliste. Još uvijek nisu raščišćene ni nedoumice o tačnom datumu početka rata. Rat u Evropi počeo je 1. septembra 1939. godine njemačkim napadom na Poljsku, ali u Aziji je počeo japanskom invazijom Kine već 7. jula 1937. godine (početak drugog kinesko-japanskog rata), ili još ranije 1931. godine, napadom Japana na Mandžuriju. Ekstremna mišljenja su i ta da su Prvi i Drugi svjetski rat ustvari jedan sukob, razdvojen samo prekidom vatre.

Borbe su se vodile na Atlantiku, u istočnoj i zapadnoj Evropi, Sredozemlju, sjevernoj Africi, Bliskom istoku, zatim na Pacifiku, u jugoistočnoj Aziji i Kini. U Evropi rat je završio predajom Njemačke 8. maja 1945. godine, ali je nastavljen u Aziji do predaje Japana 2. septembra 1945. godine. 57 miliona ljudi je umrlo kao posljedica rata, uključujući genocid koji se desio (poznat pod imenom Holokaust). Kao posljedica "totalnog rata" dobilo se masovno bombardovanje civilnih ciljeva. Nuklearno oružje, mlazni avioni i radar su samo neka od mnogobrojnih otkrića kojima je rat rezultirao.

Postratna Evropa podijeljena je na sfere zapadnog i sovjetskog uticaja. Bila je obnavljana pod Maršalovim planom, a istočnoevropske države su kasnije postale sovjetski sateliti. Zapadna Evropa osnovala je NATO pakt, a istočna Evropa Varšavski pakt - alijanse koje su bile suprotstavljene jedna drugoj u hladnom ratu. U Aziji okupacija Japana od strane Sjedinjenih Država imala je za posljedicu njegovo okretanje zapadu, a Kina je bila podijeljena ratom između komunista i nacionalista.

Izvor : wikipedia.org